İHTİYATİ HACİZ

                                                İHTİYATİ HACİZ 

                                                           (İİK MD 257–268)

 

A.GENEL OLARAK:

                                     

                                     İhtiyati haciz, alacaklının para alacağının zamanında ödenmesinin güvence altına alınması için borçlunun mallarına geçici olarak hukuken el konulmasıdır. Alacaklı genel olarak borçlunun borcunu zamanında ödeyeceği konusunda şüpheli ise o halde öncelikle borçlunun taşınır ve taşınmaz mallarını haczettirerek sonrasında icra takibi veya alacak davası açacaktır.

 

                                     Alacaklının alacağının vadesi gelmiş olması halinde ve de alacak için rehin yok ise alacaklı Asliye Hukuk Mahkemesi veya Asliye Ticaret Mahkemesine başvurarak, sadece alacağın vadesi geldiğini ve de rehin olmadığının ispatı ile borçlunun taşınır ve taşınmaz malları için mahkemece ihtiyati haciz kararı verilecektir.

                                     

                                      Bununla birlikte alacağın vadesinin gelmemiş olması durumunda alacaklı kural olarak borçlunun mallarına haciz konulmasını isteyemeyecektir. Ancak alacaklı mahkemede *borçlunun belli bir yerleşim yerinin bulunmadığı veya*borçlunun taahhütlerden kurtulmak maksadıyla mallarını gizlemeye, kaçırmaya hazırlandığının veya borçlunun bizzat kendisinin kaçmaya hazırlandığına ilişkin emareler mevcut olduğunun alacaklı tarafından ispatı halinde borç muaccel olmuş bir borç olarak, borçlunun mallarına ihtiyati haciz konulabilecektir.

 

B.İHTİYATİ HACİZ KARARI ALINMASI:

 

                                    Alacaklı, ihtiyati haciz kararı almak için, kural olarak borçlunun ikamet ettiği yer mahkemesine bir dilekçe ile başvuracaktır; yine söz konusu dilekçede delillerini ibraz edecektir. Delillerin ihtiyati haczin varlığına kanaat getirecek şekilde olması yeterli olup tam bir ispat mahkemelerce aranmayacaktır. Fiili olarak uygulamada borçlunun dinlenilmeden de alacaklının talebi doğrultusunda mahkemece ihtiyati haciz kararı hükme bağlanmaktadır.

 

                                  Şayet mahkemece alacaklının talebi kabul edilerek, ihtiyati hacze karar verilmesi halinde, mahkemece alacaklıdan, takip veya dava sonucu haksız çıkma ihtimaline karşı teminat alınmasına karar verecektir. Mahkemelerde yerleşik olarak uygulanan oran ise genellikle alacak miktarının %10 ile %15 olmaktadır.

 

                                 Alacaklı tarafından mahkemece belirlenmiş olan teminat miktarının mahkeme veznesine yatırılmadıkça, alacaklı tarafından ihtiyati haciz kararının kendisine verilemeyeceği gibi alacaklı bu kararın icrasını da isteyemeyecektir.

 

C.İHTİYATİ HACİZ KARARININ UYGULANMASI:

 

                                    Mahkemeden ihtiyati haciz kararı alan alacaklı, söz konusu ihtiyati haciz kararının uygulanması için ihtiyati haciz kararı veren mahkemenin yargı çevresine giren icra dairesine derhal talepte bulunabilir. Bununla birlikte mahkemeden alınmış olan ihtiyati haciz kararına ilişkin olarak 10 gün içinde icra dairesine mahkemeden alınmış olan ihtiyati haciz kararının uygulanması istemek zorundadır. Aksi halde mahkemeden alınmış olan İHTİYATİ HACİZ KARARINA YÖNELİK, İCRA DAİRESİNE 10 GÜN İÇİNDE BAŞVURULMADIĞI İÇİN İHTİYATİ HACİZ KARARI KENDİLİĞİNDEN KALKMIŞ OLACAKTIR.

 

                                  İhtiyati haciz kararı, genel haciz yolu usullerine göre yerine getirilecektir. Yani genel haciz yolundaki prosedürlere uygun olarak taşınır mallar örneğin yediemine tevdi edilecek, taşınmaz mallar ise kayıtlı bulundukları tapu dairelerine ihtiyati haciz yazısı yazılacaktır. İhtiyati haczin gerçekleşmesiyle birlikte borçlunun malları üzerinde tasarruf yetkisi kısıtlanmış olacaktır.

 

                                Borçlunun ihtiyaten haczedilen mallarına ilişkin teminat göstermesi halinde söz konusu teminat sebebiyle taşınır malları, borçluya iade edilebilecektir. Yine aynı şekilde borçlu takipten önce ihtiyati haciz kararının alınmış olduğu mahkemeden, takipten sonra ise icra mahkemesine teminat göstererek ihtiyati haczin tamamen kaldırılmasını talep edebilecektir.

            

D.İHTİYATİ HACİZ KARARINA İTİRAZ:

 

                                   İhtiyati haciz kararına karşı temyiz yolu kapalıdır. Fakat sınırlı sayıda sebep dâhilinde ihtiyati haciz kararına karşı itiraz edilebilecektir. Şöyle ki; ilk esas borçlunun ihtiyati haciz kararının mahkemece verilmesi safhasında, dinlenmiş olup olmadığına ilişkindir. Mahkemece dinlenmiş olan borçluya, ihtiyati haciz kararına karşı itiraz hakkı tanınmamıştır.

 

                                   Buna karşılık borçlu ihtiyati haciz kararı verilmesi sırasında dinlenmemiş ise o halde yine kararı veren mahkemeye 7 gün içinde başvurarak itiraz edebilecektir.

 

                                   İtiraz sebepleri ise sınırlı sayıda sayılmış olup;

                                  *İhtiyati haciz sebeplerine itiraz

                                  *Mahkemenin yetkisine itiraz

                                  *Teminata itiraz

                                    Olarak üç halde itirazın gerçekleştirilebileceği kabul edilmiştir. İhtiyati haciz kararı ile menfaati haleldar olan 3. kişilerde aynı şekilde itiraz hakkına sahiptir. İtiraz üzerine alacaklı ve borçlu duruşmaya çağrılır; birisinin gelmesi halinde duruşmada ihtiyati haciz karına ilişkin itiraz sonuca bağlanacak olup; aksi halde tarafların yokluğunda ihtiyati haciz kararına ilişkin dosya üzerinden karara bağlanacaktır.

 

                                  Mahkeme itirazı yerinde görürse örneğin teminatı yetersiz görürse; teminat artırılmasına karar verebileceği gibi ihtiyati haciz sebeplerinden birisinin mevcut olmaması sebebi ile ihtiyati haciz kararının kaldırılmasına karar verebilecektir.

 

                                  İtiraz üzerine verilen karara karşı, ihtiyati haciz kararından farklı olarak temyiz yolu açıktır. Yargıtay söz konusu başvuruyu öncelikle inceleyecek olup ve itiraz ilişkin kesin kararını verecektir. İtiraz sonucu verilen karara ilişkin yapılan temyiz başvurusu ise ihtiyati haczin uygulanmasını durdurmayacaktır.

 

E.İHTİYATİ HACZİN SONUÇLARI:               

 

                                    İhtiyati haciz, alacaklının devam eden ve başlayacak olan bir takip veya davasının sonucunda garanti almak amacıyla borçlunun mallarına önceden geçici nitelikte haciz konulmasıdır. Öyle ki geçici haciz niteliğinde olması sebebiyle ihtiyati haczin kesinleşmeden haczedilmiş olan malların satılmasını ve bedelinden alacağının ödenmesini isteyemeyecektir.

 

F.İHTİYATİ HACZİN KESİNLEŞMESİ:

 

                                    İhtiyati haciz kararının mahkemece verilmesinde genellikle borçlunun dinlenmediği gibi basit bir inceleme sonucu mahkemede oluşan kanaat göre ihtiyati haciz kararı verilmiş olmaktadır. Ancak söz konusu durumun borçlunun şayet yapılacak bir yargılama sonucunda haklı çıkma ihtimali göz önüne alındığında; borçlunun uğrayacağı telafisi güç zararları önlemek için ihtiyati haciz kararın verilmesinden itibaren 10 gün içinde icra dairesine söz konusu alacağa ilişkin talepte bulunmak veyahut dava açmak cihetine gidilmesi zorunlu tutulmuştur. Aksi halde ihtiyati haciz kendiliğinden düşecektir.10 günlük sürede takibin veya davanın açılması halinde artık ihtiyati haciz söz konusu dava veya takibin sonuçlanmasına kadar devam edecektir. Söz konusu takip ve dava sonucu alacaklının haklı çıkması halinde ihtiyati haciz kesinleşecek olup bu şekilde alacaklı borçlunun ihtiyaten haczedilmiş olan mallarının satılmasını isteyebilecektir.

 

 

G.İHTİYATİ HACİZ SEBEBİYLE TAZMİNAT TALEBİ:

 

                                    Alacaklının haksız olarak borçlunun mallarına ihtiyati haciz koydurduğu; dava veya takip sonucu anlaşılması halinde borçlu uğramış olduğu zararlar için ihtiyati haciz kararı koyduran alacaklı aleyhine mahkemede tazminat davası açacaktır. Söz konusu tazminat davasının kazanılması halinde alacaklının ihtiyati haciz kararı alırken yatırmış olduğu teminattan tazminat miktarı karşılanacağı gibi yetmemesi halinde alacaklının diğer malları haciz ve satış sonrası elde edilecek miktardan geri kalan kısım karşılanacaktır.

 

H.SONUÇ:

                                   İhtiyati haciz uygulaması; İcra-İflas Hukukunda önemli bir işlevi olmakta olup, borçlunun vadesi gelmiş veya gelmemiş borçlarını; ödemekten kaçınma veya borçlunun bizzat kaçma ihtimaline karşı hukukun alacaklıya sağlamış olduğu önemli bir araçtır. İhtiyati haciz kararı ile genel haczin, satış ve alacağın bedelden tahsili dışındaki tüm özeliklerine taşıdığı gibi alacaklının ihtiyati haciz sonrası haksız çıkması halinde borçlunun muhtemel zararlarına karşı da teminat alınması zorunluluğu ile borçlunun muhtemel zararları güvence altına alınmıştır. Tüm bu sebepler ışığında borçlunun mal kaçırmasını engellemek için oluşturulan ihtiyati haciz kurumunun, borçların tahsilinde İcra Hukuku Açısından önemli rol oynamaktadır.

 

*İhtiyati Haciz" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av.Uğur Hakan Kahraman'e aittir .Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.